isletmelerin yatirim karari ile ilgili asamalar

İşletmelerin Kuruluşunda Yatırım Kararı İle İlgili Aşamalar
     
       Bir işletme kurulmadan önce girişimcilerin kafasında öncelikle bir iş fikrinin ( hangi alanda faaliyet gösterileceği) oluşması gerekir. Pazarda talebin artması, işletmenin büyüme trendi, maliyetleri azaltma çabası, yeni bir mala geçiş, teknolojik yenileme gibi nedenlerle yeni bir yatırım düşüncesi doğabilir. Ülkenin ekonomik yapısı, pazar durumu, rekabet koşulları, dışsatım ve dışalım olanakları tekneloji, doğal kaynaklar gibi etkenler, bu düşüncenin belli biçimlerle oluşmasını engelleyecektir. Yatırım kararı ile ilgili aşamaların ilki olan yatırım düşüncesi oluştuktan sonra sıra fizibilite araştırmasına geldi.
      Yapılabilirlik (Fizibilite) Araştırmaları
      Kesin yatırım kararı alınmadan önce, girişimcinin yapmayı düşündüğü üretim ve sermaye yatırımı ile ilgili olarak ekonomik, teknolojik ve finansal sorunlarla, kuruluş yeri sorunlarını çözmek için -ayrıntılı ve kesin araştırmalara girişmeksizin- gerekli bütün bilgilerin sistemli bir şekilde elde edilmesini yapılabilirlik araştırması, bunların bir metin içinde toplanmasını yapılabilirlik projesi olarak adlandırıyoruz.
      Yapılabilirlik projesinde, çeşitli araştırmalar yapılarak projenin bütünlüğe kavuşması sağlanır. Bu araştırmaları; ekonomik, teknik, finansal, yasal ve örgütsel araştırmalar olmak üzere beş grupta toplayabiliriz.
      Yapılabilirlik Projesi (Ön Proje)
      Bir önceki aşama olan yapılabilirlik araştırmalarına dayanarak bir ön proje oluşturulur. Bu proje bir ön değerlendirme niteliğindedir ve yatırım düşüncesinin gerçekleştirilebilme olasılığını ortaya koymak için kullanılır. Yatırım düşüncesinin incelemeler sonunda yerinde olduğu görülürse, kesin proje hazırlanmasında ön proje verilerinden yararlanılacaktır. Ön proje çalışmaları genelde daha yalın olsa da, kimi durumlarda kesin proje hazırlar gibi çalışma yapma gereği ortaya çıkabilir.
      Değerlendirme ve Yatırım Kararı
      Ayrıntılı olarak projeye ilişkin tüm bilgileri içeren yapılabilirlik raporu, yatırımın değerlendirilmesine ilişkin önemli bir göstergedir. Bu bilgilerin ışığında yapılacak değerlendirme sonucunda, yatırım kararı verilecek ya da yatırımdan vazgeçilecektir.
      Bir özel girişimcinin yapacağı yatırıma temel oluşturacak ön projelerin değerlendirilmesinde ana ölçüt, girişimin sağlayacağı kârdır. Bu nedenle girişimci, işletmeyi kurma kararı verirken kârlılık (rantabilite) oranları üzerinde durur. Kârlılığın hesabı, yalnızca ilk çalışma yılı için yapılmaz. Kârlılık, işletmenin tüm ömrünce elde edeceği net gelir ve amortismanların, işletmenin kurulması için yapılan değişmez giderlerden fazla olması biçiminde düşünülür. Üretim faaliyeti süresince elde olunacak net gelirin (amortismanlarla birlikte) bugünkü değerinin bulunarak, işletmeyi kurma giderleriyle karşılaştırılması gerekir.
      Girişimci yöünden kullanılabilecek başka değerlendirme ölçütleri de vardır. Bunlar, borç ödeme yeteneği, döviz etkisi, katma değer ölçütü, sermaye-hasıla oranı, sermaye yoğunluğu, emek verimliliği gibi değerlendirmeleri kapsar.
      Kesin Proje
      Proje kabul ediltikten sonra, kesin proje biçimine dönüştürülür. Bu aşama, projenin somutlaştırılması ve ayrıntılarının belirlenmesini içerir.
     İşletmenin kapasitesi, büyüklüğü, hukuksal yapısı, yapılacak harcamaların ayrıntısı, alınacak her türlü donanım, bunların teknik özellikleri ve maliyetleri gibi her türlü ayrıntı kesin projede yer alır. Kesin projenin hazırlanmasında en büyük yardımcı, ön proje çalışmalrındaki veri ve sonuçlardır.
      Projenin Uygulanması(Yatırım)
      Bu aşamada yatırım gerçekleşmektedir. Başka değişle, projenin gerektirdiği her türlü somut çalışmalar bitirilmekte ve işletmeye geçiş aşaması için hazırlık yapılmaktadır.
     Arsa alınması, yapı, donanımın kurulması, makine ve araç gereçin satın alınması ve montaj çalışmları bu aşamada gerçekleşir. Ayrıca, proje ve mühendislik tasarımlarının oluşturulması, görüşme ve sözleşmelerin tamamlanması, eğitim projesinin uygulanmasına ilişkin çalışmalar yatırım aşamasında ele alınır.
      Projenin planlanan süre içinde tamamlanması ve maliyetlerin hesaplanan düzeyde tutulması temel sorunlardandır. Bunu için işlerin belirli bir zamanlama çizelgesine uygunluğu, harcamaların projeye göre yapılıp yapılmadığının izlenmesi ve denetlenmesi gerekir. Gerektiğinde projede değişiklikler yapılmasına ilişkin değerlendirmeler yapılarak, bu kararın alınmasına dayanak olacak raporların hazırlanmasıda söz konusu olur.
      Bu aşamada, çok büyük neceliklerde değişmez giderlere katlanılması gerekir.
      Üretime Geçiş
        Yatırım projesinin uygulanması aşaması bitirildikten sonra, deneme üretimine geçilmesi son aşamada gerçekleşir. Bu üretim sırasında, planlanan nitelik, nicelik ve maliyetler yönünden malın uygunluğu denetlenir, arada oluşan farklar varsa bunların giderilmesi için çalışmalar yapılır. Bunlardan sonra, planlanan uygun bir çalışma gerçekleştirilerek, kesin üretim aşamasına geçilir. Böylece, yatırım süreci tamamlanmış olur.